نبیند مدعی جز خویشتن را
یاد دارم که در ایّام طفولیّت متعبّد بودمی و شب خیز و مولع(=حریص) زهد و پرهیز. شبی در خدمت پدر رحمه الله علیه نشسته بودم و همه شب دیده بر هم نبسته و مصحف(=قرآن) عزیز بر کنار گرفته و طایفه ای گرد ما خفته. پدر را گفتم: از اینان یکی سر بر نمی دارد که دوگانیی(دو ركعت نماز صبح) بگزارد. چنان خواب غفلت برده اند که گویی نخفته اند که مرده اند. گفت: جان پدر، تو نیز اگر بخفتی بِه از آن که در پوستین خلق(=کنایه از عیبجویی) اُفتی.
نبیند مدّعی جز خویشتن را
که دارد پردة پندار در پیش
گرت چشم خدابینی ببخشند
نبینی هیچ کس عاجزتر از خویش
از مواردی که سعدی را از دیگر متفکران و نویسندگان بنام، متمایز میسازد نگرش خاص او به تبلیغ عمومی مباحث اعتقادی و مذهبی ست که نشان از شناخت عمیق او از دین و فلسفه آن و تعلیم و تربیت انبیا دارد.سعدی یافته های خود از مذهب را با زبان تمثیل ومثل آنچنان با لطافت وظرافت بیان میکند که نه تنها به مذاق زمامداران زمانه که خود را متعهد و مسئول در تبلیغ و ترویج دین به روشهای خود میدانند،ناخوش آیند نیاید وسر ستیز با او بر ندارند بلکه بر عکس در نحوه تبلیغ دین و اعتقادات مذهبی جانب اصول را در نظر گرفته و در انجام فرعیات دین الزامات معمول ومرسوم را در نظر نداشته باشند.بلکه چگونگی انجام آنرا به خود مردم واگذار نمایند.روش سعدی هم به تعمیق باورهای مذهبی در ذهن احاد مردم کمک میکند و هم به حفظ و بقاء اصلیت دین در جامعه.
اول اردیبهشت روز سعدی گرامیباد
نبیند مدعی جز خویشتن را
