بنی آدم اعضای یک پیکرند:
این همان شعر معروف “بني آدم اعضاي يك پيكرند “سعدي هست كه البته بعدها تبديل به يكديگرند شد!.اين اشتباه فاحش در سالهاي اخير نه تنها وارد كتب درسي شده وغالب دانش آموختگان جديد ، اين شعر معروف را با همين واژه”يكديگرند ” ميشناسند بلكه به اركان ديگر فرهنگي نيز رسوخ كرده است.البته مناقشات در محافل ادبي در خصوص اين شعر معروف كه به همين شكل” يكديگرند” در پشت اسكناسهاي يكصدهزار ريالي نيز چاپ شده فراوان است. در اين ميان نظرات استاد حسنلي مدير مركز سعدي شناسي ونيز نظرات دكتر سعيد نفيسي از همه جالبتر است.
بنی آدم اعضای یک پیکرند
همه ی ما با این بیت سعدی آشنا هستیم و غالبا آن را این طور می نویسیم و می خوانیم:
بنی آدم اعضای یکدیگرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
ولی شادروان استاد سعید نفیسی معتقد است که صحیح این بیت چنین است:
بنی آدم اعضای یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
وی دو دلیل برای نظر خود اقامه می کند:
۱.در زمان سعدی یک نوع خط رواج داشته که همه ی مردم با آن می نوشتند و به آن “خط تعلیق”می گفتند.در خط تعلیق معمول بوده است که برای تند نوشتن گاهی بعضی حروف را که باید جدا بنویسندبه هم می چسباندند.مثل خط شکسته ی امروز.از آن جمله در کلمه “یکدیگر””دال”را به “یا”می چسباندند و “پیکر”و”دیگر”را مثل هم می نوشتند.همین بلا به مرور زمان بر سر شعر سعدی هم آمد و کم کم “یک پیکرند”به “یکدیگرند”تبدیل شده است.
۲.حال از نظر معنا هم که نگاه کنیم. شاعر بزرگی چون سعدی نمی گوید:”بنی آدم اعضای یکدیگرند.”
مخصوصا جایی که پس از آن می گوید:
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
شک نیست که عضو یعنی اجزای یک پیکر و یک بدن.وانگهی تصور کنید که اگر “اعضای یکدیگرند رو”بخوانیم چه قدر مضحک می شود.نتیجه این می شود که “من سر شما هستم و شما مثلا دست من هستید.”
مرد بزرگی مثل سعدی هرگز این طور حرف نمی زند.
از کتاب ریاضی دلاویز در ادب گهرریز ـ احمد شرف الدین
پارس گیلدا
ینی آدم اعضای یک پیکرند
