گوناگون

لطایف و ظرایف شعر وادب فارسی

لطایف و ظرایف شعر وادب فارسی

لطایف و ظرایف شعر وادب فارسی

رشته تسبیح اگر بگسست معذورم بدار
دستم اندر ساعد ساقی سیمین ساق بود!

یکی از زیبایی های اشعار کهن، اشارات و کنایات نهفته در مهندسی ساختمان کلمات و جملات است.دلیلش شاید جو سنگین سیاسی مذهبی حاکم بر فضای جامعه در ادوار تاریخ ماست که میدان نقد و مجال نظر را بر فرهیختگان و اندیشمندان نمیداد تا بلکه جلوت قدرتمداران و کسوت عالمان دین به چالش کشیده نشود .
در اوج این فضای سنگین مخصوصا شعرا با طبع لطیفشان با اشاره و کنایه از خط قرمزها عبور کرده و مراتب توصیه و اعتراضشان را به انحا گوناگون اعلام مینمودند البته استدراک آن برای عوام سخت ولی اهل نظر پی به موضوع میبردند که گفته اند در خانه اگر کس است یک حرف بس است…!

در این بیت زیبا ، که در بالا اشاره شد لسان الغیب به موضوع ظریفی اشاره میکند که در جهت تبیین آن ذکر چند مورد الزامیست.
اول اینکه تسبیح ،ابزار ذکر و سبحان الله گویی مسلمین و مومنین بوده و است که ترتیبات خاص خود را دارد.رشته تسبیح اگر درحین ذکر ،پاره شود خوش آیندنیست چرا که گویی پروردگار عنایتی به ذکر ذاکر نداشته و پاره شدن رشته تسبیح به مثابه گسستن ارتباط ذاکر با پروردگار است ولابد ذاکر، مرتکب معصیتی شده که خداونداز او روی برگردانده و رشته ارتباط گسسته شده است!ولی حافظ بلافاصله درخواست عفو و عذر و بخشش دارد. میگوید معذورم بدار!چرا معذورم بدار؟ چون:
دستم اندر ساعد ساقی سیمین ساق بود!

عذربدتر از گناه!

یعنی حافظ اینجا عذری می آورد بدتر از گناه.بدتر از معصیتی که رشته ارتباط او را با خالق گسسته بود.
ولی نکته وزیبایی این بیت این نیست بلکه تکرر حرف” سین” در این بیت است که با احتساب سکون ذ در کلمه” معذورم” فارسی دری که در زمان حافظ زبان سرایش شعر بوده است و با هجای نزدیک به سین تلفظ میشده به تعداد نه بار تکرار شده یعنی نه بار تاکید روی حرف سین که حرف اول کلمه سبحان ونیز کلمه سکوت است.حرف سین تداعی گر کلمه سبحان الله همزمان با ریزش دانه های تسبیح است وتوالی ترتیبی ذکر این کلمه که وزن شعر را اعتلا میبخشد.

در بیت فوق دلیل توالی تکرار حرف سین یادآور ذکر سبحان الله و دعوت مکرر به سکوت است.یعنی تاکید فراوان سراینده شعر روی این نکته که اگر من مرتکب معصیت شدم سبحان الله….
تو ساکت باش و سکوت کن و افشاگری نکن.من میدانم و خدای سبحان!
گاهی برخی دوستان علاقمند به آهنگهای جدید و پاپ و….که مد شده سوال میکنند چرا اینقدر به شعر کهن و خوانندگان و تصنیف گران قدیمی علاقمندم.دلیلش همین معنا ومفاهیم عمیقیست که در این اشعار نهفته است ولی دراشعارنو وآهنگهای جدید خیر.
به مناسبت 27 شهریور سالروزدرگذشت مرحوم شهریار و روز بزرگداشت شعر وادب فارسی

پارس گیلدا

لطایف و ظرایف شعر وادب فارسی

مطالب بیشتر

نمایش بیشتر

مدیر سایت

من همان دم که وضو ساختم از چشمه عشق / چار تکبیر زدم یکسره بر هر چه که هست..! "حافظ" ......؛ نام و نام خانوادگی:حسین شعبانی مژدهی ؛ شغل: آزاد؛ تحصیلات: لیسانس در مهندسی؛ متاهل و پدر ؛ علاقمند به طبیعت گردی و کوهنوردی و عکاسی ومستندکردن تجارب نزدیک به هفت دهه پیمایش در این محنتگه خاکی..

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا