سوگیری توجه به نتیجه:
مطلب وارده
تصور کنید در فینال جام باشگاه‌های اروپا در دقیقه ۹۰،داور اعلام پنالتی می‌کند!.سرمربی تصمیم می‌گیرد،تا بازیکنی که در زدن ضربات پنالتی مهارت بیشتری دارد را وارد بازی کند.پنالتی گل می‌شود و صبح روز بعد تیتر خبرگزاری‌ها می‌شود “تعویض طلایی سرمربی در دقیقه ۹۰ منجر به پیروزی شد.”
اگر گل نشود!
اما اگر آن پنالتی گل نمیشد،چه اتفاقی می‌افتاد؟. اگر آن پنالتی گل نمیشد خبرگزاری‌ها گزارش بازی را با تیتر متفاوتی می‌زدند با این عنوان که: “بزرگ‌ترین اشتباه سرمربی در دقیقه ۹۰ منجر به باخت شد.” یا مثلا “تصمیم غلطی که تاوان بزرگی داشت.”
احتمال اخراج سرمربی!
از طرفی هیئت مدیره باشگاه هم به احتمال زیاد بعد از شکست،سرمربی خود را اخراج و قرارداد او را فسخ می‌کردند. اما یک سوال مهم: واقعا تصمیم سرمربی غلط بوده یا درست؟.
نکته مهم داستان همینجاست: تصمیم درست لزوما منجر به نتیجه درست نمی‌شود. تصمیم درست می‌تواند منجر به نتیجه درست یا نتیجه غلط شود،همانطوری که تصمیم غلط در بسیاری از مواقع می‌تواند نتیجه خوبی داشته باشد!.
کدام تصمیم درست است؟
ما عموما تصمیمی را تصمیم درست می‌دانیم که نتیجه درست و قابل قبولی داشته باشد و اگر تصمیم ما تصمیمی درست باشد،ولی به نتیجه‌ای غلط منجر شده باشد آن تصمیم را غلط می‌دانیم.به این مدل رفتار ما در اقتصاد رفتاری سوگیری توجه به نتیجه می‌گویند.
در اکثر اوقات ما کار اشتباه و پر ریسکی انجام می‌دهیم ولی چون منجر به موفقیت می‌شود (مثلا چراغ قرمز را رد می‌کنیم بدون اینکه تصادف کنیم یا مثلا کل داراییمان را بیتکوین میخریم و بیتکوین گران می‌شود) حالا در این شرایط برای اطرافیان این مدل تعریف می‌کنیم که “دیدی چه تصمیم درستی گرفتم؟”.
اما آیا این نتیجه خوب به علت یک تصمیم درست بوده؟ خیر!. تصمیم، تصمیم غلطی بوده ولی با یک نتیجه خوب همراه شده.تصمیم غلط هم می‌تواند منجر به نتایج خوبی شود.
سوگیری با توجه به نتیجه
چرا سوگیری توجه به نتیجه مهم است؟. کیفیت زندگی ما را دو چیز تعیین می‌کند:
۱- کیفیت تصمیماتی که میگیریم.
۲- شانس
ما در بسیاری از اوقات تصمیمات اشتباه میگیریم،ولی شانس می‌آوریم و نتیجه خوبی میگیریم. مثلا اگر شما منزلتان را هشت سال قبل می‌فروختید و بیتکوین می‌خریدید الان می‌توانستید با سود آن پول،بخشی از کل تهران را بخرید.بله، خروجی این تصمیم نتیجه خوبی داده ولی قطعا تصمیم غلطی بوده.بنابراین نتایج خوب لزوما به علت تصمیمات خوب نیستند.
سوگیری توجه به نتیجه موجب می‌شود، نتایج خوب را به علت توانایی و مهارت‌های خود بدانیم و علت نتایج بد را، بد شانسی تلقی کنیم.
واماچندراهکار
اما چند راهکار برای اینکه کمتر در دام این سوگیری قرار بگیریم:
۱. نگاه کردن به مسیر
وقتی با موفقیت یا شکستی مواجه می‌شویم،می‌بایست به مسیری که در طول این شکست طی کرده‌ایم،نگاهی دوباره بیاندازیم و بررسی کنیم که این موفقیت یا شکست نتیجه کیفیت تصمیم ما بوده یا عوامل خارجی و شانس باعث این تصمیم شده!.
۲.تصمیم غلطمان را قبول کنیم و گردن بقیه نیاندازیم!.
نتایج یک پژوهش نشان داد،اکثر افرادی که تصادف می‌کنند،معتقدند ما درست رانندگی می‌کردیم و طرف مقابل مقصر است.حتی افرادی که به تیر برق و گاردریل زده بودند هم معتقد بودند شهرداری مقصر است.این موضوع در ابعاد مختلف شخصیت ما رخنه کرده و موجب می‌شود خوبی‌ها را به خود نسبت دهیم و کاستی و بدهی‌ها را متعلق به دیگران می‌دانیم.
۳. از نفر سوم کمک بگیریم.
هنگامی که به موفقیتی دست پیدا می‌کنیم، به میزانی درگیر خوشحالی و شادی می‌شویم که به هیچ عنوان به مسیر و عوامل دخیل در آن توجهی نخواهیم کرد.حتی زمانی که شکست می‌خوریم آنقدر افسرده و غمگین خواهیم شد،که به سراغ ریشه‌یابی علت اصلی شکستمان نمی‌‍رویم. بهتر است برای جلوگیری از این سوگیری،نتایج تصمیم گیری‌های خود را با شخص ثالثی که در آن موضوع دخالت نداشته، مطرح کنیم تا با مشورت با او، نتیجه و دست آورد خود را به طور کامل بررسی کنیم.
