نقشه راه

 در سالهای اخیر هرساله و روز پنجم اسفند،جهت بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی(بعنوان یکی از دانشمندان برجسته ایرانی که به علم هندسه وسایر علوم زمان خود تسلط داشته)ونیز مهندسین بعدش به عنوان روز مهندس نامگذاری شده است.امروزه علوم مهندسی در شاخه ها و زیرشاخه های مختلف توسعه یافته و همه جوانب و ارکان زندگی انسانها در جوامع بشری در همه زمینه ها حتی پزشکی رادر بر گرفته است بطوریکه به جرات میتوان ادعا نمود امروزه علوم پزشکی بدون نیاز به دست آوردهای علوم مهندسی وجود خارجی نخواهند داشت.این مطلب اختصاص دارد به خواجه نصیر طوسی و اصولا ضرورت نیاز به  نقشه راه در جوانب مختلف زندگی ما.

 ابوجعفرمحمدبن محمدبن حسن طوسی (زاده توس بسال ۵۹۸ ه.ق. مطابق با ۵۸۰ ه.خ. و متوفای ۱۸ ذی الحجه سال ۶۷۲ هجری قمری – کاظمین) ملقب به خواجه نصیر طوسی (توسی هم نوشته شده)، فیلسوف، متکلم، فقیه، دانشمند، ریاضیدان و سیاستمدار ایرانی سده هفتم هجری است.طوسی یکی از سرشناس‌ترین و با نفوذترین چهره‌های تاریخ فکری ایرانی  است.

طوسی و دربار مغول

وقتی که هولاکو به فرمانروایی اسماعیلیان در سال 635 هجری قمری پایان داد طوسی را در خدمت خود نگاه داشت. به او اجازه داد که رصدخانه بزرگی در مراغه ایجاد کند. شروع آن از سال 638 هجری قمری بود. برای کمک به رصدخانه علاوه بر کمکهای مالی دولت، اوقاف سراسر کشور نیز در اختیار خواجه گذاشته شده بود.

طوسی ورصدخانه مراغه

او در مراغه رصدخانه‌ای ساخت و کتابخانه‌ای بوجود آورد که میگویند حدود چهل هزار جلد کتاب در آن بوده‌است. طوسی با پرورش شاگردانی (همچون قطب الدین شیرازی) و گردآوری دانشمندان ایرانی بصورت زیرکانه در دربار هلاکوخان وبطور کل مغولان نفوذ کرد.طوسی با این کار خود سبب جلوگیری از وقوع خرابی ها بیشتر مملکت ودر نتیجه جلوگیری ازکُشتن مردم ومشاهیر و…شد.او همچنین  عامل انتقال تمدن و دانش‌های ایران پیش از مغول به آیندگان شد.این کار او سبب گردید حتی بسیاری از مغولان وشاهان مغولی وشاهزادگاه به آئین ایرانی بگروند وخود حافظ ونگهدار تمدن ایرانی باشند.

روز مهندسین

یادم میآید در سال 1354 کلاس چهارم ریاضی(نظام آموزشی قدیم)درسی داشتیم بنام هندسه.در واقع از کلاس سوم ابتدایی چنین درسی در زمره مواد آموزشی قدیم وجود داشت ولی هدفم از بیان این مطلب تعبیر و برداشت معلم آن درس از هندسه هست که در ادامه خواهم گفت.قطر کتاب مزبور از سایر کتابهای ریاضی آن دوران نظیر جبر و مثلثات وحساب و… بیشتر بود.معلم آن درس آقای داناجو بودند.(فکر نمیکنم در قید حیات باشند بهرحال یادشان گرامی )در تبیین اهمیت علم هندسه، همیشه میگفتند که ریشه کلمه مهندسی از هندسه هست.هندسه درس درست فهمیدن، درست درست استدلال کردن،درست محاسبه کردن ودرست ترسیم کردن است.میگفت که اصولاٌ علم هندسه قدیمی ترین علوم وضرورت پیدایش آن اولین نیازهای بشری برای محاسبه قطاع ومساحت زمین وترسیم درست ابعاد واشکال جهت احداث بناها وسایر کارهای دوران اولیه .. بوده است .

یادآوری میکرد که فیثاغورث از درست ترسیم کردن بوده که به رابطه منطقی بین اضلاع مثلث قائم الزاویه پی برده است.در تشریح صحبتهایش در همان جلسه اول سوال کرد چه کسی بلد هست که مقدار دقیق رادیکال دو را محاسبه نمایند و خیلی ها داوطلب شدند،جذر گرفتند و جواب دادند.وقتی پاسخها را دید،گفت منظور من مقدار دقیق است نه تقریبی وسپس خودش با رسم یک مثلث قائم الزاویه متساوی الساقین با ساق یک ، نحوه دقیق محاسبه رادیکال دو را یادمان داد.او معتقد بود که نه تنها درست محاسبه کردن و ترسیم کردن اشکال هندسی که نیاز اولیه این علم است بلکه درست محاسبه کردن ودرست ترسیم کردن نقشه راه در زندگی از ضروریات اجتناب ناپذیر زندگی انسانها و جوامع بشریست که اصولش معرفت بر علم هندسه  را میطلبد.

هندسه وزندگی روزمره انسانها

این سخن او را که بعدها وامروزه بیاد میآورم میبینم چقدر تعبیر عالمانه ودرستی داشت. امروزه جوامع و افرادی در زندگی اجتماعی وانفرادی خود موفقند که ادامه راه وآینده خود را بدرستی تبیین ومهندسی نمایند .این میسر نیست مگر اینکه نقشه راه درستی  را قبلاٌ طراحی  ومحاسبه نمایند وهمواره به آن متعهدبوده و ایمان داشته باشند.هر لحظه نسبت به اصلاح نقشه راه مطابق نیازهای روز بکوشند.ودر واقع هرلحظه احوالات خود را مطابق نقشه راهشان با توجه به بازخوردها(فیدبک ها)مهندسی ومدیریت کنند. مخصوصاٌ به هنگام بروز مسایل ومشکلات زندگی اگر نقشه راه درستی در اختیار نباشد احتمال موفقیت، اندک خواهد بود.بی دلیل نیست که گالیله گفته است اساس هستی بر علم هندسه بنا شده است.

پارس گیلدا

نقشه راه

مطالب بیشتر