ایا سیل یک مشیت الهیست
در آخرین روز سال 97 واولین روزهای سال 98 ،سیلی بنیان کم شرق مازندران و نیز تعدای از شهرهای استان گلستان را در هم نوردید.عوارض ناشي از سيل ومخصوصاً جان باختن تعدادي از هموطنان ،مايه تاسف است.البته از اين دست حوادث، مكرر در كشور ما اتفاق مي افتد. در كنار عوارض ناشي از زلزله وتصادفات رانندگي و ….كه جملگي ناشي از رفتار غير دوستانه ولجوج مآبانه با طبيعت و نظم وانضباط حاكم بر آن بر انسانها تحميل ميگردد جاي تامل فراوان دارد…..!!
ياد سخني از دكتر بهرام عكاشه، رئيس اسبق موسسه زلزله شناسي دانشگاه تهران افتادم كه در جريان زلزله رود بار – منجيل و در پاسخ به اظهار نظر يكي از مسئولان بازديد كننده از آن منطقه ،كه زلزله را يك مشيت الهي دانسته بود، آنرا يك پديده طبيعي خواند. وراه مقابله با عوارض ثانويه اين نوع پديده هاي طبيعي را رفتار علمي ومنطقي با نيازهاي روز زندگي انسانها ارزيابي نمود……!
تخریب جنگلها وتبدیل کاربری ها
چندسال قبل كه به همراه اكيپي ،عازم منطقه تابستان نشين املش بوديم ،تعداد زيادي اره موتوري به جان درختان جنگل بكر هیرکانی(لینک) آن منطقه افتاده بودند.درختان را يكي پس از ديگري بر زمين مي افكندند!. از پيرمرد روستايي سوال كردم چرا درختان را قطع ميكنند. پاسخ داد از نهاد مربوطه مجوز ايجاد باغ چاي گرفته اند. شرط مجوز هم جالب بود. قطع درختان تنومند جنگلي با انهمه قدرت و استقامت وريشه هاي عميق و كاشتن تعدادي نهال صنوبر به جاي آن…!اينكه حالا ايا واقعاً از محل قطع آن درختان، باغ چايي ايجاد خواهد بشود يا خير بماند….؟!.
تغییرات اقلیم مناطق
آنان كه درخت صنوبر را ميشناسند ، ميدانند كه حكايت اين درخت ضيف و نحيف وازمايشگاهي در مقايسه با آن درختان رگ ريشه دار عظيم جنگلي، مثل حكايت فيل است و فنجان !!…وقتي به بهانه ايجاد باغ چاي ،آن درختان عظيم الجثه قطع ميشوند و جاي آن تنها چند نهال نحيف جايگزين ميگردد البته زمين وخاك و كوه فرسايش خواهند يافت. و نخواهند توانست در قبال قدرت سيل مقاومت نشان داده ومسير آنرا به دره وبيراه ها هدايت نمايد كه به شهر وروستا و…سرازير خواهد شد. وفاجعه به بار خواهد آورد.آمارهای دولتی حکایت از آن دارد که روزانه بیش از 120 هکتار از جنگلها در حال نابودیست .احتمالا اطلاع دارید که طرح تنفس جنگل که چند سال پیش تقدیم مجلس شده بود بدلیل پاره ایی اعمال نفوذها تاکنون کان لم یکن مانده است…!
تخریب بستر رودخانه ها
همه روزه شاهد برداشت شن وماسه از بستر رودخانه ها هستيم .ديديد وميدانیم كه برداشت معادن شن وماسه يكي از پُر سودترين تجارت در عرصه ساخت وساز هست.اينگونه برداشتهاي غير اصولي وسودجويانه، البته كه موجب تغيير مسير رودها و رودخانه ها شده ودر كنار عوامل ديگر مثل عدم لاروبي مناسب وبموقع رودها ، سبب هدايت آب به مسيرهاي شهر وروستا جهت نابودي آنها ميشود….!
در همين استان خودمان چندسال قبل با ريزش يك باران معمولي البته آنهم در استان زنجان ، بخشي از شهرستان فومن وتوابع آن زير آب رفت.خسارات جاني ومالي به همراه داشت.گناه آن نيز بر گردن سيل بي زبان استان فوق افتاد .هيچكس سوال نكرد كه چرا در طول مسير هيچ آبادي وروستاي ديگري مشمول عنايت اين سيل واقع نشد و خرابي وخسارت سهم شهرستان فومن شد؟!. والبته كسي شايعه عدم عملكرد صحيح وبموقع شير سرريز كنار گذر سد تاريك (روي رودخانه سپيد رود كه آ ب كانال آب بر فومن از آن تامين ميگردد) تائيد يا تكذيب ننمود…!
عقیم بودن شبکه های فاضلاب شهری
در بسیاری از شهرهای ما تنها با دو سه ساعت بارندگي شهررا آب فرا میگیرد . وخسارات جاني ومالي به همراه خواهد آورد وهيچكس از شبكه عقيم فاضلاب اين شهرها حرفي نمیزند.برنامه ايي نداشته وندارند ونخواهند توانست نه آلان نه هرگز اين مشكلات ومشكلات مشابه را حل كنند. چرا كه نه تدبيرش هست، نه الويتش، نه اهميتش، نه تداركاتش ،نه امكاناتش، نه همتش، نه برنامه ريزي اش،و…. چنين خواهد شد كه سيل میتواند با هر ميزان باران به هر مسيري كه دلش خواست بيايد و برود و خراب كند و نابود كند وآه و حسرت وناله براي قربانيان باقي بماند….!
درس نگرفتن از گذشته
لابد به ياد داريد سيل چند سال پيش شهر قم را!!. ماجرا از اين قرار بود كه در اين شهر، رودخانه ايي از مركز شهر ميگذشت كه بدليل كمبود پاركينگ،شهرداري شهر با اين استدلال كه اين رودخانه ديگر خشك شده و آبي نخواهد داشت ،بخشي از بستر آنرا اسفالت وتحت كاربري پاركينگ مورد استفاده قرار داده بود . اتفاقاً ديري نپائيد كه با يك باران مختصر در آنطرف شهر، بناگهان سيلي بنيان كن در شهر راه افتاد. وعلاوه بر وارد كردن خسارات فراوان، موجب از بين رفتن چنديدن دستگاه خودرو شد…!!
مقوله زلزله
زلزله نيز مقوله ديگريست .برف هم در جايي ديگر جلوه گري ميكند. اصلاً گرما وگرد غبار وباد وتگرگ وصاعقه و.وووودر كنار نامهربانيهاي بشر با آنچه كه خود و بدست خود جهت راحتي و رفاه خودش ساخته مثل ماشين وهواپيما وقطار و ساختمان سازيها و….هر يك وهر كدام به مثابه خطرات بالقوه ايي هستند كه هر آن وهر لحظه ميتوانند جان صدها تن از هموطنان را تهديد كنند. چرا كه هنوز باور نداشته ايم كه زندگي سالم وارام واسوده ، محصول يك عقل سليم است ونظم نوين هست و تدبير مدبرين هست ومهرباني با طبيعت وقاموس آن،گردن نهادن به يافته هاي علمي و احترام به تجربه ودانش و…..
نميدانم چه كسي ويا كساني وچند سال پيش ، گونه هايي از درختان مقاوم را از افريقا به ايران آوردند وجهت جلوگيري از فرسايش خاك بخشهايي از كويرهاي كشورمان را با آن گونه هاي درختي، درختكاري نمودند.به درخت “گز”معروف هست..درختيست كه روي سطح زمين تنها چند تا شاخه پراكنده آن نمايان است. ولي ميگويند ريشه هاي اصلي وفرعي آن بسيار بزرگ و شبكه ايي گسترده را در زير زمين تشكيل ميدهد.آنقدر در دل خاك نفوذ ميكند تا خود را به آب برساند. ساكنان قديمي يكي از شهرهاي كويري ميگفت كه چند ده سال پيش ، صبح ها كه از خواب بر می خاستيم درِ خانه هاي ما ، باز نميشد. چرا كه خروارها خاك پشت در انباشت شده بود.اول بايد خاك را كنار ميزديم تا امكان خروج از خانه را پيدا ميكرديم. ولي بعدها و بمرورايام اين مشكل حل شد. ميگفت با درختكاري جلوي فرسايش خاك مهار شده است.در همان ايام شنيدم كه گروهي سود جو، شبانه تنه اين درختان گز را در كويرها و بيابانها قطع ميكنند.انرا به ثمن بُخس به كارخانجات توليد نئوپان ميفروشند.بدين تريب ،بشر با دست خود تيشه به ريشه خود ميزند وبعد لابد اسمش را ميگزارد مشيت الهي…!!
حکایت همچنان باقی ست
كوتاه سخن اينكه زمين ومنابع وامكانات آن در اختيار ما انسانهاست.طبيعت هم رفتارهاي خودش را دارد وقابل گريز نيست. براي سالم وآسوده زيستن ،بايد بكمك تلاش وهمت وتجربه واستفاده از امكاناتي كه زمين در اختيارمان قرار داده مقاومت لازم در مواجهه با پديده هاي طبيعي ايجاد كرد. با اين پديده ها كنار آمد.با آنها زندگي كرد تا بر آنها غلبه نمود.نزول هيچ پديده طبيعي مشيت وخواسته هيچكس نيست.اين خود انسان است كه بايد خود را مقيد به فرهنگ استفاده از ساخته هاي خود و پديده هاي طبيعي و گردن نهادن به تبعيت از علم وانديشه وخرد ودانش جهت ايمن وآسوده زيستن كند و لاغير..
ویدئوی زیر نشان میدهد که سیل یک پدیده کاملا دست ساز انسانیست و یک مشیت الهی نیست…
