گل و سبزه:
گل بود و به سبزه نیز آراسته شد..!
این ضرب المثل را همه ما شنیده ایم والبته به معنای دوگانه آن واقفیم.یا هدف تعریف وتمجید از بهر تکمیل خصلتها وصفات نیکوی افراد یا اشیا در نتیجه فزونی روز افزون این نوع صفات و خصلتهاست و یا دقیقا برعکس ، یعنی طعنه به بدتر شدن شرایط واتفاقات وصفات زشت و در واقع نوعی تعریض به وخیمتر شدن اوضاع و شرایط دارد…!
اما ریشه این ضرب المثل از کجا نشات میگیرید وهدف گوینده از آن چه بوده است؟
این مصرع، برگرفته از آخرین بیت از یک رباعی از رباعییات شاعری بنام عمعق بخاری متولد سال 440 ه-ق در بخاراست.رباعی کامل به شرح زیر است:
آن “سبزه”که از عارض تو خاسته شد
تا ظن نبری که حُسن آن کاسته شد
در باغ رخش بهر تماشای “دلم”
گل بود به “سبزه” نیز آراسته شد!
در رباعی بالا منظور از عارض، چهره یا رخساره است و منظور از سبزه ، همان موهای بالای لب فوقانی ست که امروزه به سبیل معروف است که مورد تاراج مشاطه ها (آرایشگران) واقع میشود ولی در قدیم چنین رسم نبوده است.رویش سبیل چه در پسران و یا دختران گویای ظهور بلوغ و آغاز جوانی و به کمال رسیدن ظاهر زیبا در انسانهاست.کماینکه حتی برای دختران تا عهد قاجار این موضوع امری نیکو و پسندیده وبرداشتن سبیل دختران رایج و مرسوم نبوده است وبرخورداری دختران از سبیل از حسن و کمالاتشان تلقی میشد.لذا شاعر در اینجا ، آراسته تر شدن چهره به رویش سبیل(یا در واقع همان سبزه)را بنوعی بلوغ جسمی وفزونی زیبایی چهره یار تلقی نموده و یادآوری مینماید که در اثر این اتفاق ،زیبایی چهره نگار کامل شده و دوچندان گشته است.
گل و سبزه
